आज का श्लोक, ’शक्यः’ / ’śakyaḥ’
____________________________
’शक्यः’ / ’śakyaḥ’ - संभव,
अध्याय 6, श्लोक 36,
असंयतात्मना योगो दुष्प्राप इति मे मतिः ।
वश्यात्मा तु यतता शक्योऽवाप्तुमुपायतः ॥
--
(असंयतात्मना योगः दुष्प्रापः इति मे मतिः ।
वश्यात्मना तु यतता शक्यः अवाप्तुम् उपायतः ॥)
--
भावार्थ :
जिसके मन, इन्द्रियाँ, बुद्धि आदि वश में नहीं हैं, उसके लिए योग की प्राप्ति करना अत्यन्त कठिन है, ऐसा मेरा मत है । किन्तु जिसके मन, बुद्धि और इन्द्रियाँ वश में हैं उसके द्वारा यत्न किए जाने पर उचित उपाय द्वारा उसे योग की प्राप्ति अवश्य संभव है ।
--
अध्याय 11, श्लोक 48,
न वेदयज्ञाध्ययनैर्न दानै-
र्न च क्रियाभिर्न तपोभिरुग्रैः ।
एवं रूपः शक्य अहं नृलोके
द्रष्टुं त्वदन्येन कुरुप्रवीर ॥
--
(न वेदाध्ययनैः न दानैः
न च क्रियाभिः तपोभिः उग्रैः ।
एवंरूपः शक्यः अहम् नृलोके
द्रष्टुम् त्वदन्येन कुरुप्रवीर ॥)
--
भावार्थ :
हे कुरुप्रवीर (अर्जुन)! तुम्हारे अतिरिक्त अन्य किसी के भी लिए, इस मनुष्य-लोक में न तो वेदों के अध्ययन से, न बहुत दान से, न किन्हीं भी क्रियाओं से, और न ही उग्र तपों को करने से भी यह संभव है, कि वह मुझे मेरे इस रूप में देख सके ।
--
अध्याय 11, श्लोक 53,
नाहं वेदैर्न तपसा न दानेन न चेज्यया ।
शक्य एवंविधो द्रष्टुं दृष्टवानसि मां यथा ॥
--
(न अहम् वेदैः न तपसा न दानेन न च इज्यया ।
शक्यः एवंविधः द्रष्टुम् दृष्टवान् असि माम् यथा ॥)
--
भावार्थ :
जिस प्रकार से तुमने मुझको (मेरे स्वरूप) को देखा है, उस प्रकार से मुझे देख पाना, मुझे (आत्मा को, अपने यथार्थ स्वरूप) को प्रत्यक्ष जान पाना, न तो वेदों (के अध्ययन) से, न बहुत दान(-पुण्य) करने से, और न ही यज्ञों आदि के करने से भी, संभव है ।
--
अध्याय 11, श्लोक 54,
भक्त्या त्वनन्यया शक्य अहमेवंविधोऽर्जुन ।
ज्ञातुं द्रष्टुं च तत्वेन प्रवेष्टुं च परन्तप ॥
--
(भक्त्या तु अनन्यया शक्यः अहम् एवंविधः अर्जुन ।
ज्ञातुम् द्रष्टुम् च तत्वेन प्रवेष्टुम् च परन्तप ॥)
--
भावार्थ :
किन्तु अनन्य भक्ति होने से अवश्य ही मुझको मेरे यथार्थ स्वरूप में इस प्रकार से देख पाना, जानना, तथा मुझमें प्रविष्ट होकर मुझसे अभिन्न हो जाना संभव है ।
--
’शक्यः’ / ’śakyaḥ’ - attainable, accessible,
Chapter 6, śloka 36,
asaṃyatātmanā yogo
duṣprāpa iti me matiḥ |
vaśyātmā tu yatatā śakyo:
'vāptumupāyataḥ ||
--
(asaṃyatātmanā yogaḥ
duṣprāpaḥ iti me matiḥ |
vaśyātmanā tu yatatā śakyaḥ
avāptum upāyataḥ ||)
--
Meaning :
I say: attaining yoga is very difficult for one who has no control over his body, mind and senses. And it is also true that Yoga is attainable for one who, keeping his body mind and senses under control makes right efforts for this goal.
--
Chapter 11, śloka 48,
na vedayajñādhyayanairna dānai-
rna ca kriyābhirna tapobhirugraiḥ |
evaṃ rūpaḥ śakya ahaṃ nṛloke
draṣṭuṃ tvadanyena kurupravīra ||
--
(na vedādhyayanaiḥ na dānaiḥ
na ca kriyābhiḥ tapobhiḥ ugraiḥ |
evaṃrūpaḥ śakyaḥ aham nṛloke
draṣṭum tvadanyena kurupravīra ||)
--
Meaning :
In this whole world of men, neither by the study of veda, nor charities, neither by any disciplines, nor by severe penances, O! kurupravīra (arjuna) ! I AM visible in this form, to anybody else other than you !
--
Chapter 11, śloka 53,
nāhaṃ vedairna tapasā
na dānena na cejyayā |
śakya evaṃvidho draṣṭuṃ
dṛṣṭavānasi māṃ yathā ||
--
(na aham vedaiḥ na tapasā
na dānena na ca ijyayā |
śakyaḥ evaṃvidhaḥ draṣṭum
dṛṣṭavān asi mām yathā ||)
--
Meaning :
Neither by (the study of) veda, nor by penances (tapa), neither by deeds of charity (dāna), nor by performing many sacrifices (yajña), it is possible for one to see ME in this form that you have seen!
--
Chapter 11, śloka 54,
bhaktyā tvananyayā śakya
ahamevaṃvidho:'rjuna |
jñātuṃ draṣṭuṃ ca tatvena
praveṣṭuṃ ca parantapa ||
--
(bhaktyā tu ananyayā śakyaḥ
aham evaṃvidhaḥ arjuna |
jñātum draṣṭum ca tatvena
praveṣṭum ca parantapa ||)
--
Meaning :
But Only through devotion pure, O parantapa (arjuna) ! it is ever possible to know, see Me, and to enter and merge into Me.
--
____________________________
’शक्यः’ / ’śakyaḥ’ - संभव,
अध्याय 6, श्लोक 36,
असंयतात्मना योगो दुष्प्राप इति मे मतिः ।
वश्यात्मा तु यतता शक्योऽवाप्तुमुपायतः ॥
--
(असंयतात्मना योगः दुष्प्रापः इति मे मतिः ।
वश्यात्मना तु यतता शक्यः अवाप्तुम् उपायतः ॥)
--
भावार्थ :
जिसके मन, इन्द्रियाँ, बुद्धि आदि वश में नहीं हैं, उसके लिए योग की प्राप्ति करना अत्यन्त कठिन है, ऐसा मेरा मत है । किन्तु जिसके मन, बुद्धि और इन्द्रियाँ वश में हैं उसके द्वारा यत्न किए जाने पर उचित उपाय द्वारा उसे योग की प्राप्ति अवश्य संभव है ।
--
अध्याय 11, श्लोक 48,
न वेदयज्ञाध्ययनैर्न दानै-
र्न च क्रियाभिर्न तपोभिरुग्रैः ।
एवं रूपः शक्य अहं नृलोके
द्रष्टुं त्वदन्येन कुरुप्रवीर ॥
--
(न वेदाध्ययनैः न दानैः
न च क्रियाभिः तपोभिः उग्रैः ।
एवंरूपः शक्यः अहम् नृलोके
द्रष्टुम् त्वदन्येन कुरुप्रवीर ॥)
--
भावार्थ :
हे कुरुप्रवीर (अर्जुन)! तुम्हारे अतिरिक्त अन्य किसी के भी लिए, इस मनुष्य-लोक में न तो वेदों के अध्ययन से, न बहुत दान से, न किन्हीं भी क्रियाओं से, और न ही उग्र तपों को करने से भी यह संभव है, कि वह मुझे मेरे इस रूप में देख सके ।
--
अध्याय 11, श्लोक 53,
नाहं वेदैर्न तपसा न दानेन न चेज्यया ।
शक्य एवंविधो द्रष्टुं दृष्टवानसि मां यथा ॥
--
(न अहम् वेदैः न तपसा न दानेन न च इज्यया ।
शक्यः एवंविधः द्रष्टुम् दृष्टवान् असि माम् यथा ॥)
--
भावार्थ :
जिस प्रकार से तुमने मुझको (मेरे स्वरूप) को देखा है, उस प्रकार से मुझे देख पाना, मुझे (आत्मा को, अपने यथार्थ स्वरूप) को प्रत्यक्ष जान पाना, न तो वेदों (के अध्ययन) से, न बहुत दान(-पुण्य) करने से, और न ही यज्ञों आदि के करने से भी, संभव है ।
--
अध्याय 11, श्लोक 54,
भक्त्या त्वनन्यया शक्य अहमेवंविधोऽर्जुन ।
ज्ञातुं द्रष्टुं च तत्वेन प्रवेष्टुं च परन्तप ॥
--
(भक्त्या तु अनन्यया शक्यः अहम् एवंविधः अर्जुन ।
ज्ञातुम् द्रष्टुम् च तत्वेन प्रवेष्टुम् च परन्तप ॥)
--
भावार्थ :
किन्तु अनन्य भक्ति होने से अवश्य ही मुझको मेरे यथार्थ स्वरूप में इस प्रकार से देख पाना, जानना, तथा मुझमें प्रविष्ट होकर मुझसे अभिन्न हो जाना संभव है ।
--
’शक्यः’ / ’śakyaḥ’ - attainable, accessible,
Chapter 6, śloka 36,
asaṃyatātmanā yogo
duṣprāpa iti me matiḥ |
vaśyātmā tu yatatā śakyo:
'vāptumupāyataḥ ||
--
(asaṃyatātmanā yogaḥ
duṣprāpaḥ iti me matiḥ |
vaśyātmanā tu yatatā śakyaḥ
avāptum upāyataḥ ||)
--
Meaning :
I say: attaining yoga is very difficult for one who has no control over his body, mind and senses. And it is also true that Yoga is attainable for one who, keeping his body mind and senses under control makes right efforts for this goal.
--
Chapter 11, śloka 48,
na vedayajñādhyayanairna dānai-
rna ca kriyābhirna tapobhirugraiḥ |
evaṃ rūpaḥ śakya ahaṃ nṛloke
draṣṭuṃ tvadanyena kurupravīra ||
--
(na vedādhyayanaiḥ na dānaiḥ
na ca kriyābhiḥ tapobhiḥ ugraiḥ |
evaṃrūpaḥ śakyaḥ aham nṛloke
draṣṭum tvadanyena kurupravīra ||)
--
Meaning :
In this whole world of men, neither by the study of veda, nor charities, neither by any disciplines, nor by severe penances, O! kurupravīra (arjuna) ! I AM visible in this form, to anybody else other than you !
--
Chapter 11, śloka 53,
nāhaṃ vedairna tapasā
na dānena na cejyayā |
śakya evaṃvidho draṣṭuṃ
dṛṣṭavānasi māṃ yathā ||
--
(na aham vedaiḥ na tapasā
na dānena na ca ijyayā |
śakyaḥ evaṃvidhaḥ draṣṭum
dṛṣṭavān asi mām yathā ||)
--
Meaning :
Neither by (the study of) veda, nor by penances (tapa), neither by deeds of charity (dāna), nor by performing many sacrifices (yajña), it is possible for one to see ME in this form that you have seen!
--
Chapter 11, śloka 54,
bhaktyā tvananyayā śakya
ahamevaṃvidho:'rjuna |
jñātuṃ draṣṭuṃ ca tatvena
praveṣṭuṃ ca parantapa ||
--
(bhaktyā tu ananyayā śakyaḥ
aham evaṃvidhaḥ arjuna |
jñātum draṣṭum ca tatvena
praveṣṭum ca parantapa ||)
--
Meaning :
But Only through devotion pure, O parantapa (arjuna) ! it is ever possible to know, see Me, and to enter and merge into Me.
--
No comments:
Post a Comment