आज का श्लोक, ’सात्त्विकः’ / 'sAttvikaH',

आज का श्लोक, ’सात्त्विकः’ / 'sAttvikaH',
________________________________

’सात्त्विकः’ / 'sAttvikaH', - सात्त्विक अर्थात् मनःप्रसाद का कारक,
 
अध्याय 17, श्लोक 11,

अफलाकाङ्क्षिभिर्यज्ञो विधिदृष्टो य इज्यते ।
यष्टव्यनेवेति मनः समाधाय स सात्त्विकः ॥
--
अफलाकाङ्क्षिभिः यज्ञः विधिदृष्टः यः इज्यते ।
यष्टव्यम् एव इति मनः समाधाय सः सात्त्विकः ॥
--
भावार्थ :
जो शास्त्रविधि से सम्मत और नियत है, यज्ञ करना ही कर्तव्य है इस प्रकार से मन का समाधान करते हुए, फल की आकाङ्क्षा न रखते हुए किया जाता है, वह सात्त्विक यज्ञ है ।
--
अध्याय 18, श्लोक 9,
कार्यमित्येव यत्कर्म नियतं क्रियतेऽर्जुन ।
सङ्गं त्यक्त्वा फलं चैव स त्यागः सात्त्विको मतः ॥
--
(कार्यम् इति एव यत्कर्म नियतम् क्रियते अर्जुन ।
सङ्गम् त्यक्त्वा फलं च एव सःत्यागः सात्त्विकः मतः ॥)
--
भावार्थ :
शास्त्रविहित त्याग, अर्थात् ऐसा कर्म जिसे करना कर्तव्य है, जो कर्तव्य के रूप में प्राप्त हुआ है, आसक्ति से रहित होकर तथा फल की अभिलाषा न करते हुए जिसे किया जाना चाहिए, वही त्याग सात्त्विक है ।
--
अध्याय 18, श्लोक 26,

मुक्तसङ्गोऽनहंवादी धृत्युत्साहसमन्वितः ।
सिद्ध्यसिद्ध्योर्निर्विकारः कर्ता सात्त्विक उच्यते ॥

(मुक्त-सङ्गः अनहंवादी धृति-उत्साहसमन्वितः ।
सिद्धि-असिद्ध्योः निर्विकारः कर्ता सात्विकः उच्यते ॥)
--
भावार्थ :
सङ्ग-दोष से रहित, अर्थात् ’मैं कर्ता हूँ’ इस भ्रम से मोहित न होते हुए , ’मैं’ से जुड़े विशेषणों का प्रयोग न करते हुए, निर्दोष समझ (धृति) तथा उत्साह से संपन्न, कर्म के परिणाम की सफलता और असफलता से अप्रभावित रहनेवाला उस कर्म का कर्ता सात्त्विक कहा जाता है ।
--

’सात्त्विकः’ / 'sAttvikaH', -That is of the nature of purity, peace and harmony.

Chapter 17, shloka 11,
aphalAkAnkShibhiryajno
vidhidRShTo ya ijyate |
yaShTavyameveti manaH
samAdhAya sa sAttvikaH ||
--
Meaning :
The sacrifice, that is performed because it is a duty without expecting any favorable result, and is in according to the the injunctions of the scriptures, is sAttvika in essence.
--
Chapter 18, shloka 9,
kAryamityeva yatkarma
niyataM kriyate'rjuna |
sangaM tyaktvA phalaM chaiva
sa tyAgaH sAttviko mataH ||
--
Meaming :
The action that is performed for the sake of duty, without no attachment or anticipation of anything in return, it is sAttvika action, arjuna!


--
Chapter 18, shloka 26,
muktasango'nahaMvAdI
dhRtyutsAhasamanvitaH |
siddhyasiddhyornirvikAraH
kartA sAttvika uchyate ||
--
Meaning :
One who is not mentally involved in the (results of the) actions, but lets them happen with due vigour and right perception of them, indifferent to success or failure, such a man is called 'sAtvika' (noble) man of action.
--


--