आज का श्लोक, ’समः’ / ’samaḥ’
___________________________
’समः’ / ’samaḥ’ - समान, एक सा,
अध्याय 2, श्लोक 48,
योगस्थः कुरु कर्माणि सङ्गं त्यक्त्वा धनञ्जय ।
सिद्ध्यसिद्ध्योः समो भूत्वा समत्वं योग उच्यते ॥
--
(योगस्थः कुरु कर्माणि सङ्गम् त्यक्त्वा धनञ्जय ।
सिद्धि-असिद्ध्योः समः भूत्वा समत्वम् योगः उच्यते ॥)
भावार्थ :
(देह, मन, बुद्धि या प्रकृति से) किए जानेवाले कर्मों से अपना तादात्म्य न करते हुए, अर्थात् उनकी संगति को त्यागते हुए, बुद्धियोग में स्थित रहकर, सिद्धि और असिद्धि, सफलता और विफलता को समान समझते हुए कर्म करो, इस प्रकार की समत्व-बुद्धि ही योग है ।
--
अध्याय 4, श्लोक 22,
यदृच्छालाभसन्तुष्टो द्वन्द्वातीतो विमत्सरः ।
समः सिद्धावसिद्धौ च कृत्वापि न निबध्यते ॥
--
(यदृच्छालाभसन्तुष्टः द्वन्द्वातीतः विमत्सरः ।
समः सिद्धौ-असिद्धौ च कृत्वा अपि न निबध्यते ॥)
--
भावार्थ :
(ईश्वरीय) नियति से जो कुछ प्राप्त होता है, उतने से ही प्रसन्न, सुख-दुःख आदि द्वन्द्वों से जिसका चित्त मुक्त है, जो किसी के प्रति वैर नहीं रखता, (अपने द्वारा होनेवाले कर्मों की) सफलता अथवा विफलता को जो समान समझता है, कर्म करते हुए भी वह कर्म से नहीं बाँधा जाता ।
--
अध्याय 9, श्लोक 29,
समोऽहं सर्वभूतेषु न मे द्वेष्योऽस्ति न प्रियः ।
ये भजन्ति तु मां भक्त्या मयि ते तेषु चाप्यहम् ॥
--
(समः अहम् सर्वभूतेषु न मे द्वेष्यः अस्ति न प्रियः ।
ये भजन्ति तु माम् भक्त्या मयि ते तेषु च अपि अहम् ॥)
--
अध्याय 12, श्लोक 18,
समः शत्रौ च मित्रे च तथा मानापमानयोः ।
शीतोष्णसुखदुःखेषु समः सङ्गविवर्जितः ॥
--
(समः शत्रौ च मित्रे च तथा मानापमानयोः ।
शीतोष्णसुखदुःखेषु समः सङ्गविवर्जितः ॥)
--
भावार्थ :
शत्रु के साथ, मित्र के साथ, तथा मान में, अपमान में भी समान, शीत ऊष्ण (सर्दी-गर्मी), सुख-दुःख आदि द्वन्द्वों में भी समान, और संग (आसक्ति) से एक सा अछूता ।
--
अध्याय 18, श्लोक 54,
ब्रह्मभूतः प्रसन्नात्मा न शोचति न काङ्क्षति ।
समः सर्वेषु भूतेषु मद्भक्तिं लभते परम् ॥
--
(ब्रह्मभूतः प्रसन्नात्मा न शोचति न काङ्क्षति ।
समः सर्वेषु भूतेषु मद्भक्तिम् लभते परम् ॥)
--
भावार्थ :
ब्रह्म से एकीभूत हुआ उल्लसित मनवाला योगी न तो किसी के लिए शोक करता है, न किसी की आकाङ्क्षा ही करता है । वह तो सभी भूतों में समदृष्टि सहित मेरी परा भक्ति को प्राप्त हो जाता है ।
--
’समः’ / ’samaḥ’ - the same,
Chapter 2, śloka 48,
yogasthaḥ kuru karmāṇi
saṅgaṃ tyaktvā dhanañjaya |
siddhyasiddhyoḥ samo bhūtvā
samatvaṃ yoga ucyate ||
--
(yogasthaḥ kuru karmāṇi
saṅgam tyaktvā dhanañjaya |
siddhi-asiddhyoḥ samaḥ bhūtvā
samatvam yogaḥ ucyate ||)
--
Meaning :
Staying in the right understanding (wisdom), without mentally associating yourself with the notions 'I do' / 'I don't do', let the actions take place. Welcome the success or failure in your attempts with the same spirit of equanimity. (This) equanimity is called 'yoga'.
--
Chapter 4, śloka 22,
yadṛcchālābhasantuṣṭo
dvandvātīto vimatsaraḥ |
samaḥ siddhāvasiddhau
ca kṛtvāpi na nibadhyate ||
--
(yadṛcchālābhasantuṣṭaḥ
dvandvātītaḥ vimatsaraḥ |
samaḥ siddhau-asiddhau
ca kṛtvā api na nibadhyate ||)
--
Meaning :
One who is content with whatever is given by (The Lord's way of) providence, who is free from the opposites (like pleasure and pain), who is free from jealousy, and without being happy or sad, treats the success and failure with the same attitude, is not bound by actions, though performing them whenever he has to.
--
Chapter 9, śloka 29,
samo:'haṃ sarvabhūteṣu
na me dveṣyo:'sti na priyaḥ |
ye bhajanti tu māṃ bhaktyā
mayi te teṣu cāpyaham ||
--
(samaḥ aham sarvabhūteṣu
na me dveṣyaḥ asti na priyaḥ |
ye bhajanti tu mām bhaktyā
mayi te teṣu ca api aham ||)
--
Meaning :
I AM the same identity (Self) in all beings, and not hateful to one and favourite to some other. But those who are devoted to Me, (I too AM devoted to them) and just as they abide in Me, I too in them.
--
Chapter 12, śloka 18,
samaḥ śatrau ca mitre ca
tathā mānāpamānayoḥ |
śītoṣṇasukhaduḥkheṣu
samaḥ saṅgavivarjitaḥ ||
--
(samaḥ śatrau ca mitre ca
tathā mānāpamānayoḥ |
śītoṣṇasukhaduḥkheṣu
samaḥ saṅgavivarjitaḥ ||)
--
Meaning :
Treating an enemy or a friend, dealing with the praise or dishonor, and so also the opposites like cold and heat, pleasures or pain, with the same attitude of calm, of no attachment of mind.
--
Chapter 18, śloka 54,
brahmabhūtaḥ prasannātmā
na śocati na kāṅkṣati |
samaḥ sarveṣu bhūteṣu
madbhaktiṃ labhate param ||
--
(brahmabhūtaḥ prasannātmā
na śocati na kāṅkṣati |
samaḥ sarveṣu bhūteṣu
madbhaktim labhate param ||)
--
Meaning :
One who has realized Brahman as Self (Atman / ātmā) only, having thus attained one-ness with the Self that is the same in all beings, attains Me in his Devotion Supreme to Me as well.
--
___________________________
’समः’ / ’samaḥ’ - समान, एक सा,
अध्याय 2, श्लोक 48,
योगस्थः कुरु कर्माणि सङ्गं त्यक्त्वा धनञ्जय ।
सिद्ध्यसिद्ध्योः समो भूत्वा समत्वं योग उच्यते ॥
--
(योगस्थः कुरु कर्माणि सङ्गम् त्यक्त्वा धनञ्जय ।
सिद्धि-असिद्ध्योः समः भूत्वा समत्वम् योगः उच्यते ॥)
भावार्थ :
(देह, मन, बुद्धि या प्रकृति से) किए जानेवाले कर्मों से अपना तादात्म्य न करते हुए, अर्थात् उनकी संगति को त्यागते हुए, बुद्धियोग में स्थित रहकर, सिद्धि और असिद्धि, सफलता और विफलता को समान समझते हुए कर्म करो, इस प्रकार की समत्व-बुद्धि ही योग है ।
--
अध्याय 4, श्लोक 22,
यदृच्छालाभसन्तुष्टो द्वन्द्वातीतो विमत्सरः ।
समः सिद्धावसिद्धौ च कृत्वापि न निबध्यते ॥
--
(यदृच्छालाभसन्तुष्टः द्वन्द्वातीतः विमत्सरः ।
समः सिद्धौ-असिद्धौ च कृत्वा अपि न निबध्यते ॥)
--
भावार्थ :
(ईश्वरीय) नियति से जो कुछ प्राप्त होता है, उतने से ही प्रसन्न, सुख-दुःख आदि द्वन्द्वों से जिसका चित्त मुक्त है, जो किसी के प्रति वैर नहीं रखता, (अपने द्वारा होनेवाले कर्मों की) सफलता अथवा विफलता को जो समान समझता है, कर्म करते हुए भी वह कर्म से नहीं बाँधा जाता ।
--
अध्याय 9, श्लोक 29,
समोऽहं सर्वभूतेषु न मे द्वेष्योऽस्ति न प्रियः ।
ये भजन्ति तु मां भक्त्या मयि ते तेषु चाप्यहम् ॥
--
(समः अहम् सर्वभूतेषु न मे द्वेष्यः अस्ति न प्रियः ।
ये भजन्ति तु माम् भक्त्या मयि ते तेषु च अपि अहम् ॥)
--
अध्याय 12, श्लोक 18,
समः शत्रौ च मित्रे च तथा मानापमानयोः ।
शीतोष्णसुखदुःखेषु समः सङ्गविवर्जितः ॥
--
(समः शत्रौ च मित्रे च तथा मानापमानयोः ।
शीतोष्णसुखदुःखेषु समः सङ्गविवर्जितः ॥)
--
भावार्थ :
शत्रु के साथ, मित्र के साथ, तथा मान में, अपमान में भी समान, शीत ऊष्ण (सर्दी-गर्मी), सुख-दुःख आदि द्वन्द्वों में भी समान, और संग (आसक्ति) से एक सा अछूता ।
--
अध्याय 18, श्लोक 54,
ब्रह्मभूतः प्रसन्नात्मा न शोचति न काङ्क्षति ।
समः सर्वेषु भूतेषु मद्भक्तिं लभते परम् ॥
--
(ब्रह्मभूतः प्रसन्नात्मा न शोचति न काङ्क्षति ।
समः सर्वेषु भूतेषु मद्भक्तिम् लभते परम् ॥)
--
भावार्थ :
ब्रह्म से एकीभूत हुआ उल्लसित मनवाला योगी न तो किसी के लिए शोक करता है, न किसी की आकाङ्क्षा ही करता है । वह तो सभी भूतों में समदृष्टि सहित मेरी परा भक्ति को प्राप्त हो जाता है ।
--
’समः’ / ’samaḥ’ - the same,
Chapter 2, śloka 48,
yogasthaḥ kuru karmāṇi
saṅgaṃ tyaktvā dhanañjaya |
siddhyasiddhyoḥ samo bhūtvā
samatvaṃ yoga ucyate ||
--
(yogasthaḥ kuru karmāṇi
saṅgam tyaktvā dhanañjaya |
siddhi-asiddhyoḥ samaḥ bhūtvā
samatvam yogaḥ ucyate ||)
--
Meaning :
Staying in the right understanding (wisdom), without mentally associating yourself with the notions 'I do' / 'I don't do', let the actions take place. Welcome the success or failure in your attempts with the same spirit of equanimity. (This) equanimity is called 'yoga'.
--
Chapter 4, śloka 22,
yadṛcchālābhasantuṣṭo
dvandvātīto vimatsaraḥ |
samaḥ siddhāvasiddhau
ca kṛtvāpi na nibadhyate ||
--
(yadṛcchālābhasantuṣṭaḥ
dvandvātītaḥ vimatsaraḥ |
samaḥ siddhau-asiddhau
ca kṛtvā api na nibadhyate ||)
--
Meaning :
One who is content with whatever is given by (The Lord's way of) providence, who is free from the opposites (like pleasure and pain), who is free from jealousy, and without being happy or sad, treats the success and failure with the same attitude, is not bound by actions, though performing them whenever he has to.
--
Chapter 9, śloka 29,
samo:'haṃ sarvabhūteṣu
na me dveṣyo:'sti na priyaḥ |
ye bhajanti tu māṃ bhaktyā
mayi te teṣu cāpyaham ||
--
(samaḥ aham sarvabhūteṣu
na me dveṣyaḥ asti na priyaḥ |
ye bhajanti tu mām bhaktyā
mayi te teṣu ca api aham ||)
--
Meaning :
I AM the same identity (Self) in all beings, and not hateful to one and favourite to some other. But those who are devoted to Me, (I too AM devoted to them) and just as they abide in Me, I too in them.
--
Chapter 12, śloka 18,
samaḥ śatrau ca mitre ca
tathā mānāpamānayoḥ |
śītoṣṇasukhaduḥkheṣu
samaḥ saṅgavivarjitaḥ ||
--
(samaḥ śatrau ca mitre ca
tathā mānāpamānayoḥ |
śītoṣṇasukhaduḥkheṣu
samaḥ saṅgavivarjitaḥ ||)
--
Meaning :
Treating an enemy or a friend, dealing with the praise or dishonor, and so also the opposites like cold and heat, pleasures or pain, with the same attitude of calm, of no attachment of mind.
--
Chapter 18, śloka 54,
brahmabhūtaḥ prasannātmā
na śocati na kāṅkṣati |
samaḥ sarveṣu bhūteṣu
madbhaktiṃ labhate param ||
--
(brahmabhūtaḥ prasannātmā
na śocati na kāṅkṣati |
samaḥ sarveṣu bhūteṣu
madbhaktim labhate param ||)
--
Meaning :
One who has realized Brahman as Self (Atman / ātmā) only, having thus attained one-ness with the Self that is the same in all beings, attains Me in his Devotion Supreme to Me as well.
--
No comments:
Post a Comment