आज का श्लोक, ’विवृद्धे’ / ’vivṛddhe’
___________________________
’विवृद्धे’ / ’vivṛddhe’ - के प्रबल हो जाने पर,
अध्याय 14, श्लोक 12,
लोभः प्रवृत्तिरारम्भः कर्मणामशमः स्पृहा ।
रजस्येतानि जायन्ते विवृद्धे भरतर्षभ ॥
--
(लोभः प्रवृत्तिः आरम्भः कर्मणाम् अशमः स्पृहा ।
रजसि एतानि जायन्ते विवृद्धे भरतर्षभ ॥)
--
भावार्थ :
हे भरतर्षभ (अर्जुन)! लोभ, प्रवृत्ति (रुचि) कर्मों का आरम्भ, अशान्ति, और लालसा, रजोगुण के बढ़ जाने पर चित्त में ये सभी जन्म लेते हैं ।
--
अध्याय 14, श्लोक 13,
अप्रकाशोऽप्रवृत्तिश्च प्रमादो मोह एव च ।
तमस्येतानि जायन्ते विवृद्धे कुरुनन्दन ॥
--
(अप्रकाशः अप्रवृत्तिः च प्रमादः मोहः एव च ।
तमसि एतानि जायन्ते विवृद्धे कुरुनन्दन ॥)
--
भावार्थ :
हे कुरुनन्दन (अर्जुन)! तमोगुण के बढ़ जाने पर अप्रकाश (अन्धकार, जडता), अप्रवृत्ति (उत्साह का न होना), प्रमाद (व्यर्थ चेष्टा), मोह (निद्रा तथा मद का प्रभाव) भी, ये सब उत्पन्न होते हैं ।
--
’विवृद्धे’ / ’vivṛddhe’ -having predominance over,
Chapter 14, śloka 12,
lobhaḥ pravṛttirārambhaḥ
karmaṇāmaśamaḥ spṛhā |
rajasyetāni jāyante
vivṛddhe bharatarṣabha ||
--
(lobhaḥ pravṛttiḥ ārambhaḥ
karmaṇām aśamaḥ spṛhā |
rajasi etāni jāyante
vivṛddhe bharatarṣabha ||)
--
Meaning :
O bharatarṣabha (arjuna)! When the mode of passion (rajoguṇa) predominates (in the mind, -over satoguṇa and tamoguṇa), one is overtaken by greed, activity, urge for the activity, restlessness and cravings for enjoyment.
--
Chapter 14, śloka 13,
aprakāśo:'pravṛttiśca
pramādo moha eva ca |
tamasyetāni jāyante
vivṛddhe kurunandana ||
--
(aprakāśaḥ apravṛttiḥ ca
pramādaḥ mohaḥ eva ca |
tamasi etāni jāyante
vivṛddhe kurunandana ||)
--
Meaning :
O kurunandana(arjuna)! When the tamoguṇa (inertia) predominates (in the mind, - over satoguṇa and rajoguṇa), one comes under the spell of lack of insight (aprakāśa), laziness, in-attention, delusion, and the indulgence in stupor-like states of the mind.
--
Note :
1.The 3 attributes (guṇa) of manifestation (prakṛti) have a parallel in This day Physics.
satoguṇa is synonymous to light,
rajoguṇa is synonymous to inertia of momentum (as in Dynamics),
tamoguṇa is synonymous to inertia at rest (as in statics).
___________________________
’विवृद्धे’ / ’vivṛddhe’ - के प्रबल हो जाने पर,
अध्याय 14, श्लोक 12,
लोभः प्रवृत्तिरारम्भः कर्मणामशमः स्पृहा ।
रजस्येतानि जायन्ते विवृद्धे भरतर्षभ ॥
--
(लोभः प्रवृत्तिः आरम्भः कर्मणाम् अशमः स्पृहा ।
रजसि एतानि जायन्ते विवृद्धे भरतर्षभ ॥)
--
भावार्थ :
हे भरतर्षभ (अर्जुन)! लोभ, प्रवृत्ति (रुचि) कर्मों का आरम्भ, अशान्ति, और लालसा, रजोगुण के बढ़ जाने पर चित्त में ये सभी जन्म लेते हैं ।
--
अध्याय 14, श्लोक 13,
अप्रकाशोऽप्रवृत्तिश्च प्रमादो मोह एव च ।
तमस्येतानि जायन्ते विवृद्धे कुरुनन्दन ॥
--
(अप्रकाशः अप्रवृत्तिः च प्रमादः मोहः एव च ।
तमसि एतानि जायन्ते विवृद्धे कुरुनन्दन ॥)
--
भावार्थ :
हे कुरुनन्दन (अर्जुन)! तमोगुण के बढ़ जाने पर अप्रकाश (अन्धकार, जडता), अप्रवृत्ति (उत्साह का न होना), प्रमाद (व्यर्थ चेष्टा), मोह (निद्रा तथा मद का प्रभाव) भी, ये सब उत्पन्न होते हैं ।
--
Chapter 14, śloka 12,
lobhaḥ pravṛttirārambhaḥ
karmaṇāmaśamaḥ spṛhā |
rajasyetāni jāyante
vivṛddhe bharatarṣabha ||
--
(lobhaḥ pravṛttiḥ ārambhaḥ
karmaṇām aśamaḥ spṛhā |
rajasi etāni jāyante
vivṛddhe bharatarṣabha ||)
--
Meaning :
O bharatarṣabha (arjuna)! When the mode of passion (rajoguṇa) predominates (in the mind, -over satoguṇa and tamoguṇa), one is overtaken by greed, activity, urge for the activity, restlessness and cravings for enjoyment.
--
Chapter 14, śloka 13,
aprakāśo:'pravṛttiśca
pramādo moha eva ca |
tamasyetāni jāyante
vivṛddhe kurunandana ||
--
(aprakāśaḥ apravṛttiḥ ca
pramādaḥ mohaḥ eva ca |
tamasi etāni jāyante
vivṛddhe kurunandana ||)
--
Meaning :
O kurunandana(arjuna)! When the tamoguṇa (inertia) predominates (in the mind, - over satoguṇa and rajoguṇa), one comes under the spell of lack of insight (aprakāśa), laziness, in-attention, delusion, and the indulgence in stupor-like states of the mind.
--
Note :
1.The 3 attributes (guṇa) of manifestation (prakṛti) have a parallel in This day Physics.
satoguṇa is synonymous to light,
rajoguṇa is synonymous to inertia of momentum (as in Dynamics),
tamoguṇa is synonymous to inertia at rest (as in statics).
But we may also note that the light that is seen (in whatever form from a source, or as a reflection) is a physical object and the one 'who' sees this light is again a kind of awareness that is consciousness, or an entity / sentient being endowed with consciousness.
--
2.Sri Nisargadatta Maharaj points out that this 'consciousness' is the only capital to start with the spiritual enterprise. Spin it and Be the Lord.
No comments:
Post a Comment