Thursday, August 7, 2014

आज का श्लोक, ’वेदैः’ / ’vedaiḥ’

आज का श्लोक, ’वेदैः’ / ’vedaiḥ’
_________________________

’वेदैः’ / ’vedaiḥ’ - वेदों के (अध्ययन के) माध्यम से,

अध्याय 11, श्लोक 53,

नाहं वेदैर्न तपसा न दानेन न चेज्यया ।
शक्य एवंविधो द्रष्टुं दृष्टवानसि मां यथा ॥
--
(न अहम् वेदैः न तपसा न दानेन न च इज्यया ।
शक्यः एवंविधः द्रष्टुम् दृष्टवान् असि माम् यथा ॥)
--
भावार्थ :
जिस प्रकार से तुमने मुझको (मेरे स्वरूप) को देखा है, उस प्रकार से मुझे देख पाना, मुझे (आत्मा को, अपने यथार्थ स्वरूप) को प्रत्यक्ष जान पाना, न तो वेदों (के अध्ययन) से, न बहुत दान(-पुण्य) करने से, और न ही यज्ञों आदि के करने से भी, संभव है ।
--
अध्याय 15, श्लोक 15,
--
सर्वस्य चाहं हृदि सन्निविष्टो
मत्तः स्मृतिर्ज्ञानमपोहनं  च ।
वेदैश्च सर्वैरहमेव वेद्यो
वेदान्तकृद्वेदविदेवचाहम्  ॥
--
(सर्वस्य च अहम् हृदि संनिविष्टः
मत्तः स्मृतिः ज्ञानम् अपोहनम् च ।
वेदैः सर्वैः अहम् एव वेद्यः
वेदान्तकृत्-वेदवित् एव च अहम् ॥)
--
भावार्थ :
'मैं' सबके हृदय में  चेतना के रूप में सदा अवस्थित हूँ । मुझसे ही प्राणिमात्र में स्मृति, ज्ञान एवं उनका उद्गम, संकल्पों का उद्भव, विकल्प और विलोपन होता रहता है ।  पुनः समस्त वेदों में एकमात्र मुझे ही जानने योग्य कहा गया है । वेदान्त का प्रणेता, वेदार्थ का कर्ता और वेद को समझनेवाला भी मैं ही हूँ ।
--
’वेदैः’ / ’vedaiḥ’ -through (the study of) veda,

Chapter 11, śloka 53,

nāhaṃ vedairna tapasā
na dānena na cejyayā |
śakya evaṃvidho draṣṭuṃ
dṛṣṭavānasi māṃ yathā ||
--
(na aham vedaiḥ na tapasā
na dānena na ca ijyayā |
śakyaḥ evaṃvidhaḥ draṣṭum
dṛṣṭavān asi mām yathā ||)
--
Meaning :
Neither by (the study of) veda, nor by penances (tapa), neither by deeds of charity (dāna), nor by performing many sacrifices (yajña), it is possible for one to see ME in this form that you have seen!
--
Chapter 15, śloka  15,
--
sarvasya cāhaṃ hṛdi sanniviṣṭo
mattaḥ smṛtirjñānamapohanaṃ  ca |
vedaiśca sarvairahameva vedyo
vedāntakṛdvedavidevacāham  ||
--
(sarvasya ca aham hṛdi saṃniviṣṭaḥ
mattaḥ smṛtiḥ jñānam apohanam ca |
vedaiḥ sarvaiḥ aham eva vedyaḥ
vedāntakṛt-vedavit eva ca aham ||)
--
Meaning :

I am seated in the Hearts of all being. I am the source of memory, knowledge and forgetfulness also. From Me emerge all thought (vṛtti / saṃkalpa), choice and rejection, and also their dissolution . I am the principle all the Vedas speak of, worth-known, worth-knowing, and is learnt from. Alone I am the author and the knower of the vedas.
--

No comments:

Post a Comment