Thursday, September 11, 2014

आज का श्लोक, ’लभते’ / ’labhate’

आज का श्लोक, ’लभते’ / ’labhate’  
__________________________

’लभते’ / ’labhate’ - प्राप्त करता है,

अध्याय 4, श्लोक 39,
श्रद्धावाँल्लभते ज्ञानं तत्परः संयतेन्द्रियः ।
ज्ञानं लब्ध्वा परां शान्तिमचिरेणाधिगच्छति ॥
--
(श्रद्धावान् लभते ज्ञानम् तत्परः संयतेन्द्रियः ।
ज्ञानम् लब्ध्वा पराम् शान्तिम् अचिरेण अधिगच्छति ॥)
--
भावार्थ :
(परमात्मा को) जानने की उत्कट जिज्ञासा जिसे होती है, और श्रद्धा से युक्त ऐसे मनुष्य को जिसकी इन्द्रियाँ उसके नियंत्रण में हैं, ज्ञान की प्राप्ति होती है, ज्ञान की प्राप्ति के उपरान्त तत्काल ही वह परम शान्ति को प्राप्त हो जाता है ।
--
अध्याय 6, श्लोक 43,

तत्र तं बुद्धिसंयोगं लभते पौर्वदेहिकं ।
यतते च ततो भूयः संसिद्धौ कुरुनन्दन ॥
--
(तत्र तम् बुद्धिसंयोगम् लभते पौर्वदेहिकम् ।
यतते च ततः भूयः संसिद्धौ कुरुनन्दन ॥)
--
भावार्थ :
 वहाँ, हे कुरुनन्दन अर्जुन! अपने नये शरीर में उसे फिर वही बुद्धिसंयोग, ऐसा सौभाग्यजनित बुद्धि के जाग उठने का सुअवसर मिलता है जिससे वह पूर्व-देह में अपूर्ण रह गए अपने अभ्यास को उसी क्रम में आगे बढ़ाते हुए अन्ततः परमात्मारूपी परम सिद्धि तक ले जाता है ।
--
 टिप्पणी -उपर्युक्त श्लोक के सन्दर्भ और पृष्ठभूमि के लिए, इसी अध्याय 6 के श्लोक 33 तथा बाद के श्लोकों का अवलोकन उपयोगी होगा ।
--
अध्याय 7, श्लोक 22,

स तया श्रद्धया युक्तस्तस्याराधनमीहते ।
लभते च ततः कामान्मयैव विहितान्हि तान् ॥
--
(सः तया श्रद्धया युक्तः तस्य आराधनम् ईहते ।
लभते च ततः कामान् मया एव विहितान् हि तान् ॥)
--
भावार्थ :
(जो भक्त कामनाओं से मोहित बुद्धि के कारण अन्य देवताओं की शरण में जाता है ... - श्लोक 20, 21,) वह उस श्रद्धा से युक्त होकर उस देवता की आराधना करता है तथा उस देवता से मेरे ही द्वारा किए गए विधान से, वह उन इच्छित भोगों को अवश्य ही प्राप्त कर लेता है ॥
--
अध्याय 18, श्लोक 45,

स्वे स्वे कर्मण्यभिरतः संसिद्धिं लभते नरः ।
स्वकर्मनिरतः सिद्धिं यथा विन्दति तच्छ्रुणु ॥
--
(स्वे स्वे कर्मणि अभिरतः संसिद्धिं लभते नरः ।
स्वकर्मनिरतः सिद्धिम् यथा विन्दति तत् शृणु ॥)
--
भावार्थ :
कोई भी मनुष्य अपने विशिष्ट कर्मों में तत्परता से युक्त होकर ज्ञान-निष्ठा रूपी संसिद्धि का लाभ प्राप्त कर लेता है । अपने उस विशिष्ट कर्म में लगा रहते हुए  उसे ऐसा लाभ कैसे प्राप्त होता है, उसे सुनो ।
--
अध्याय 18, श्लोक 54,

ब्रह्मभूतः प्रसन्नात्मा न शोचति न काङ्क्षति ।
समः सर्वेषु भूतेषु मद्भक्तिं लभते परम् ॥
--
(ब्रह्मभूतः प्रसन्नात्मा न शोचति न काङ्क्षति ।
समः सर्वेषु भूतेषु मद्भक्तिम् लभते परम् ॥)

--
भावार्थ :
ब्रह्म से एकीभूत हुआ उल्लसित मनवाला योगी न तो किसी के लिए शोक करता है, न किसी की आकाङ्क्षा ही करता है । वह तो सभी भूतों में समदृष्टि सहित मेरी परा भक्ति को प्राप्त हो जाता है ।
--

’लभते’ / ’labhate’ - attains, finds,

Chapter 4, shloka 39,
--
śraddhāvām̐llabhate jñānaṃ
tatparaḥ saṃyatendriyaḥ |
jñānaṃ labdhvā parāṃ
śāntimacireṇādhigacchati ||
--
(śraddhāvān labhate jñānam
tatparaḥ saṃyatendriyaḥ |
jñāmam labdhvā parām śāntim
acireṇa adhigacchati ||)
--
Meaning : An earnest and eager seeker endowed with the trust (in Supreme / brahman / / 'Self,') and who has control over the senses, acquires the wisdom, and as soon as he gains wisdom, the peace supreme follows in the instant.
--
Chapter 6, śloka 43,

tatra taṃ buddhisaṃyogaṃ
labhate paurvadehikaṃ |
yatate ca tato bhūyaḥ
saṃsiddhau kurunandana ||
--
(tatra tam buddhisaṃyogam
labhate paurvadehikam |
yatate ca tataḥ bhūyaḥ
saṃsiddhau kurunandana ||)
--
Meaning :
There, in the next birth in the new body, such an aspirant that has left the practice half-way and incomplete, gets a gift of fortunate connections of the wisdom that he had come across in the previous birth that lead him to successful completion of his practice and he attains the Supreme.*
--
*Note :
To understand the reference and the back-ground of this shloka, a glance at shloka 33 onward of this chapter 6 is recommended.
--
Chapter 7, śloka 22,

sa tayā śraddhayā yuktas-
tasyārādhanamīhate |
labhate ca tataḥ kāmān-
mayaiva vihitānhi tān ||
--
(saḥ tayā śraddhayā yuktaḥ
tasya ārādhanam īhate |
labhate ca tataḥ kāmān
mayā eva vihitān hi tān ||)
--
Meaning :
(Those who desire their wishes granted, ...See śloka 20, 21,) though people worship other deities through them, I alone fulfill them and they seem to have acquired those gifts from them.
--
Chapter 18, śloka 45,

sve sve karmaṇyabhirataḥ
saṃsiddhiṃ labhate naraḥ |
svakarmanirataḥ siddhiṃ
yathā vindati tacchruṇu ||
--
(sve sve karmaṇi abhirataḥ
saṃsiddhiṃ labhate naraḥ |
svakarmanirataḥ siddhim
yathā vindati tat śṛṇu ||)
--
Meaning :
When devoted to the ordained duties as advised / instructed by his own 'dharma', one attains the Supreme Goal , perfection. Now listen to, how one attains this, while performing his own duties in the right way,
--
Chapter 18, śloka 54,

brahmabhūtaḥ prasannātmā
na śocati na kāṅkṣati |
samaḥ sarveṣu bhūteṣu
madbhaktiṃ labhate param ||
--
(brahmabhūtaḥ prasannātmā
na śocati na kāṅkṣati |
samaḥ sarveṣu bhūteṣu
madbhaktim labhate param ||)
--
Meaning :
One who has realized Brahman as Self ( Atman) only, having thus attained oneness with the Self that is the same in all beings, attains Me in his Devotion Supreme to Me as well.
--

No comments:

Post a Comment