आज का श्लोक, ’वसूनाम्’ / ’vasūnām’

आज का श्लोक, ’वसूनाम्’ / ’vasūnām’
_____________________________

’वसूनाम्’ / ’vasūnām’ - (8) वसुओं में *

अध्याय 10, श्लोक 23,

रुद्राणां शङ्करश्चास्मि वित्तेशो यक्षरक्षसाम् ।
वसूनां पावकश्चास्मि मेरुः शिखरिणामहम् ॥
--
(रुद्राणाम् शङ्करः च अस्मि वित्तेशः यक्षरक्षसाम् ।
वसूनाम् पावकः च अस्मि मेरुः शिखरिणाम् अहम् ।)
--
भावार्थ :
(ग्यारह) रुद्रों में मैं शंकर हूँ, यक्षों एवं राक्षसों में मैं धन का स्वामी कुबेर हूँ, (आठ) वसुओं में अग्नि हूँ, तथा शिखरवाले पर्वतों में सुमेरु पर्वत मैं हूँ ।
--
टिप्पणी :
इस अध्याय में परमात्मा की उन विभूतियों का वर्णन है, जिन्हें प्रत्यक्ष देखकर / जानकर परमात्मा की महिमा का यत्किञ्चित् अनुमान किया जा सकता है ।
2. : (8) वसु
आपःधरो ध्रुवश्च सोमश्च अहश्चैवानिलोऽनलः ।
प्रत्यूषश्च प्रभासश्च वसवोष्टविति स्मृताः ॥
अर्थ :
जलाशय, ध्रुव तारा, सोम (चन्द्र), दिन, वायु तथा अग्नि, प्रत्यूष वेला तथा प्रभास वेला (सूर्योदय के तुरन्त पहले का और तुरन्त बाद का समय) ये आठ ’वसु’ *कहे जाते हैं ।
--

’वसूनाम्’ / ’vasūnām’ - among (8) vasu,*

Chapter 10, śloka 23, 

rudrāṇāṃ śaṅkaraścāsmi 

vitteśo yakṣarakṣasām |

vasūnāṃ pāvakaścāsmi 

meruḥ śikhariṇāmaham ||

--

(rudrāṇām śaṅkaraḥ ca asmi 

vitteśaḥ yakṣarakṣasām |

vasūnām pāvakaḥ ca asmi 

meruḥ śikhariṇām aham |) 

--

Meaning :

And, among (the eleven) rudra-s, I AM śaṅkara, kubera, The Lord of wealths among the yakṣa and the rakṣa. I AM The Fire, among the (eight) vasu-s, and meru (sumeru). among the mountains with peaks and summits. 

--

*Note :

आपःधरो ध्रुवश्च सोमश्च अहश्चैवानिलोऽनलः ।

प्रत्यूषश्च प्रभासश्च वसवोष्टविति स्मृताः ॥

āpaḥdharo dhruvaśca somaśca ahaścaivānilo:'nalaḥ |

pratyūṣaśca prabhāsaśca vasavoṣṭaviti smṛtāḥ ||

--

The water-reservoir, The Polar-star, The Moon,  the day-time, Air and Fire, the dawn (time just before the sun-rise) and the time when the sun has just come-up, are termed as 8 vasu, divine / celestial entities that sustain the nature and the whole life.

--

2. :

rudrā are the many forms of shiva / mahādeva, as described in veda and purāṇa.

yakṣa are the spiritual entities possessing occult powers.

rakṣa are the monstruous humans with great strength and full of desires and vigour.

vasu-s are the eight spiritual / celestial dignities that are Lords of, and look after eight directions.  

--